“Ərdoğan türk xalqına böyük miras buraxmaq istəyir” -

“Ərdoğan türk xalqına böyük miras buraxmaq istəyir” - Meqalayihənin multiincəlikləri

Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Bosfor boğazından yan keçəcək İstanbul kanalının inşasına başlama vaxtını açıqladı.

Bosfora alternativ olacaq kanalın təməli iyun ayının sonunda qoyulacaq. Türkiyə liderinin sözlərinə görə, kanalın hər iki tərəfində İstanbulun bəzəyinə çevriləcək yeni bir şəhər inşa ediləcək.

“Əlbəttə ki, bu meqayihə ilə bağlı narahatlıqlarını bildirəcəklər. Bu, bizi dayandırmayacaq. Layihənin icrası İstanbulun geosiyasi əhəmiyyətini xeyli artıracaq”, - deyə Ərdoğan vurğuladı.

İstanbul kanalının Mərmərə və Qara dənizləri birləşdirəcəyi və inşaatının 2028-ci ilə qədər tamamlanacağı planlaşdırılır. Aprel ayında Ərdoğan kanalın yaradılmasından sonra Bosfor bölgəsindəki ekoloji vəziyyətin xeyli yaxşılaşacağını bildirdi. Bundan əlavə, yeni dəniz arteriyasının gündə 160 gəmidən ibarət tutumu Bosforun girişindəki növbələri aradan qaldıracaq.

Türkiyə Prezidenti Bosfordan fərqli olaraq, yeni kanalın Montrö naviqasiya azadlığı konvensiyasına düşməyəcəyini söylədi.

Bosforu boşaltmalı olan yeni bir kanal tikmək fikri ilk dəfə 2011-ci ildə elan edilmişdi. Yeni kanal Bosfordan təqribən 35 km şərqdə İstanbul Beynəlxalq Hava Limanı yaxınlığında başlayacaq və Mərmərə dənizinə çıxacaq. Uzunluğu 45 km (Bosfor boğazından 1.5 dəfə çox), eni 275 metr, minimum dərinlik 20 metr olacaq.

Maraqlıdır, bu layihənin reallaşdırılması ilə Türkiyə özü üçün hansı iqtisadi və siyasi faydaları nəzərdə tutur? Və yeni bir gəmiçilik kanalının ortaya çıxması ümumiyyətlə, regional dövlətlərin maraqlarına uyğundur, yoxsa yox? Məsələn, Ukrayna, Gürcüstan kimi Qara dəniz ölkələri.

AYNA mövzunu bölgə üzrə tanınmış ekspertlərlə müzakirə edib.

Ukraynalı politoloq, Orta Şərq Araşdırmaları Mərkəzinin icraçı direktoru İqor Semivolos:“İstanbul kanalının hekayəsi onsuz da yalnız Türkiyədə deyil, həm də boğazların əhəmiyyəti boş bir ifadə olmayan ölkələrdə emosiya fırtınasına səbəb oldu. Türkiyədə bu, Montrö Konvensiyasına riayət olunmasının vacibliyini vurğulayan kollektiv bir məktub dərc edən keçmiş admiralların demarşına gətirib çıxarırdısa, Qara dəniz hövzəsinin digər ölkələrində xəbər fərqli olaraq qəbul edildi - Rusiyada həyəcan və qıcıqla, Ukraynada razılıqla.

Kanal haqqında eşitdiyim əsas arqument, əlbəttə ki, Qara dəniz hövzəsinə daxil olmayan ölkələrdən hərbi gəmilərin Konvensiyanın əhatə dairəsi xaricinə keçməsidir ki, bu da müəyyən ssenarilərdə NATO-nun Qara dənizdə güclənməsinə kömək edə bilər. Eyni amerikalıların və ya ingilislərin bununla nə qədər maraqlandığı başqa məsələdir. Mövcud müharibə vasitələri, Aralıq dənizindən mümkün bir Qara dəniz əməliyyat teatrına çatmağı təmin edə bilər.

Rusiya layihədə Türkiyənin güclənməsini, siyasi və strateji üstünlüklər əldə etmək üçün kanaldan istifadə etmə fürsətini görür. Bildiyim qədəri ilə, tikinti niyyəti açıqlandıqdan sonra Putin və Ərdoğan arasında bir söhbət oldu. Burada iki siyasətçi Qara dənizdən Aralıq dənizinə yeni bir marşrutun başlanmasının mümkün nəticələrini ətraflı müzakirə etdilər.

Dərhal deyəcəyəm ki, bu, çox iddialı bir layihədir və çox güman ki, Ərdoğan bunu Türk xalqına miras qoymaq kimi qəbul edir. Buradan belə çıxır ki, Türkiyə hökuməti heç bir imkanını əsirgəməyəcək və kanalı vaxtında işə salmağa çalışacaq. İndi yeni İstanbul kanalı və Montrö Konvensiyası ilə əlaqəli olan hər şey layihənin miqyasının yaratdığı spekulyativ fikirlərin bir hissəsidir”.

Gürcüstan Strateji Analiz Mərkəzinin (GSAC) aparıcı eksperti Gela Vasadze:
“Söhbətə Ərdoğanın tamamilə siyasi bir varlıq olması ilə başlayaq, yəni seçicilərinin əhval-ruhiyyəsinə çox həssasdır. Ərdoğanın siyasi qüvvəsi seçicilərinə nə satır? Bu, Osmanlı irsinə müraciət və iki böyük geosiyasi layihənin - Osmanlı və Türkün həyata keçirilməsi ilə aktiv xarici siyasətdir. Osmanlı layihəsi Böyük Orta Şərqdə və Şimali Afrikada Türk nüfuzunun qayıtmasını ehtiva edir. Türk layihəsi, bəlkə də zaman keçdikcə Avropa Birliyi modelində Azərbaycan və Orta Asiyanın türk dövlətləri ilə bir inteqrasiya layihəsidir. Bəli, Türkiyənin hələ bu layihələr üçün mənbələri yoxdur, ancaq Ərdoğan gələcəyə hesablanan uzun bir oyun oynayır və ən əsası seçicilərinin eqosuna təsir edir.

Ərdoğan üçün seçiciləri arasında populyarlığı qorumaq üçün ikinci vacib vasitə böyük infrastruktur layihələridir. Türk ideyalarına səthi bələd olan hər kəs belə, bu cür layihələri asanlıqla xatırlayacaq - yeni beynəlxalq hava limanı, dəmir yollarının modernləşdirilməsi və s. seçicinin hər gün gördüyü genişmiqyaslı yol tikintisindən və yeni iri sənaye obyektlərindən danışmaq olar. Bu da Ərdoğanın populyarlığını dəstəkləyir.

Birinci məlumatlanmaq üçün facebook səhifəmizi