Yeni nazirə sələfindən qalan problem-Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən... 

Azərbaycanda iribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanların sayı azalmaqda davam edir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, 2023-cü il yanvar ayının birinə ölkəmizdə iribuynuzlu heyvanların sayı 2 milyon 628.6 min, xirdabuynuzlu heyvanların sayı isə 7 milyon 772.1 min baş təşkil edib. Bu da əvvəlki illə müqayisədə iribuynuzlu heyvanların sayının 0.8% və ya 20.2 min, xırdabuynuzlu heyvanların sayının isə 1.6% və ya 127.6 min baş azalması deməkdir. Belə ki, 2022-ci ilin yanvar ayının birində iribuynuzlu heyvanların sayı 2 milyon 648.8 min, xırdabuynuzlu heyvanların sayı isə 7 milyon 899.7 min baş olub.

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin (KTN) rəsmiləri ölkədə heyvanların sayının azalmasını fermerlərin xaricdən gətirilən yeni sort heyvanlara üstünlük verməsi ilə izah edirlər. Onların sözlərinə görə, fermerlər öz təsərrüfatlarında gündə 2 litr süd verən 3 inək saxlamaq əvəzinə, süni mayalanma yolu ilə alınmış gündə 10 litr süd verən 1 inək saxlamağa üstünlük verirlər. Bu səbəbdən ölkədə heyvanların baş sayı azalsa da, ət və süd istehsalı artıb.

Lakin “Yeni Çağ”ın apardığı araşdırma zamanı KTN rəsmilərinin açıqlmalarının həqiqətlə uyğunlaşmadığı üzə çıxıb. Məlum olub ki, hazırda Azərbaycanın kəndlərində yaşayan ailələr heyvan saxlamaqdan kütləvi şəkildə imtina edirlər. Buna səbəb isə onların heyvan saxlamaq üçün şərait və imkanlarının olmamasıdır. Belə ki, əksər kənd yerlərində, xüsusilə də istirahət zonalarında bələdiyyələrin balansında olan örüş yerləri müxtəlif şəxslərə satılıb. Həmin yerlərdən örüş kimi deyil, digər məqsədlər üçün istifadə olunur. Məsələn, İsmayıllı rayonunun bir sıra kəndlərini buna misal göstərmək olar. Bu hal qoyun sürülərinin bəsləndiyi yerlərə, xüsusilə də Mərkəzi Aran rayonlarında yerləşən qışlaqlara da aiddir. Örüş yeri olmadığı üçün heyvanları daimi tövlə şəraitində saxlamaq isə kəndli üçün sərfəli deyil. Nəzərə alaq ki, hazırda 1 ədəd ot tayının qiyməti 4-6 manat, arpanın 1 kiloqramı 35-45 qəpikdir. Mövsüm bitəndən sonra, yəni payız və qış aylarında isə bu qiymətlər daha da artır. Belə olan halda heyvanların bəslənməsi üçün çəkilən xərclər gəlirlərdən çox olur. Buna görə də, kənd yerlərində yaşayan insanlar üçün heyvan saxlamaq sərfəli görünmür. Bu səbəbdən onlar heyvanlarını satır, pay torpaqlarında isə ya taxıl əkir, ya da həmin əraziləri başqalarına icarəyə verirlər. İcarəyə alınan torpaqlarda da əsasən taxıl becərilir. Beləliklə də, ölkə üzrə heyvanların sayı azalır.

Respublikada yaradılan yeni, müasir standartlara cavab verən təsərrüfatların sayı isə olduqca azdır. Müqayisə üçün bildirək ki, sovetlər dönəmində demək olar ki, Azərbaycanın hər bir kəndində 1 təsərrüfat var idi. Həm də hər bir ailə fərdi şəkildə heyvan bəsləyirdi. İndi isə həmin təsərrüfatlar yoxdur. Fərdi şəkildə heyvan bəsləyənlərin sayı da getdikcə azalır.

Mütəxəssislər hesab edirlər ki, bu məsələyə ciddi yanaşılmalıdır. KTN rəsmiləri təsəlliverici məlumatlar yaymaq əvəzinə, real iş görməlidirlər. Xüsusilə kənd yerlərində yaşayan insanların heyvandarlığa marağı artırılmalı, bunun üçün müvafiq yollar tapılmalıdır. Məsələn, bunun üçün kənd təsərrüfatı kooperasiyalarının yaradılması üzərində dayanmaq olar. Amma burada vacib bir məsələni vurğulamaq lazımdır ki, kooperasiyaların yaradılması üçün lazım olan vəsait və s. fermerlərin hesabına olmalıdır. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, hazırda kənd yerlərində yaşayanların bir çoxu bu resurslara malik deyil. Bir çoxlarının da kooperasiyalar barədə məlumatı yoxdur. Ona görə də, KTN və digər aidiyyəti qurumlar bu məsələnin üzərində ciddi düşünməlidirlər. Hesab olunur ki, kooperasiyaların yaradılması işini pilot layihə olaraq, dövlətin dəstəyi ilə 1 rayon və ya ayrı-ayrı kəndlər üzrə həyata keçirmək mümkündür. Daha sonra isə işi sürətləndirmək olar.

Qeyd edək ki, heyvandarlığın əsaslı inkişafı torpaqların da səmərəli istifadəsinə imkan yarada bilər. Belə ki, hazırda ölkə üzrə əkin sahələrinin əksər hissəsindən ildə 1 dəfə istifadə olunur. Əsasən də həmin torpaqlarda taxıl əkilir. Halbuki sovetlər dönəmində əkin sahələrinin əksər hissəsində ildə azı iki dəfə əkin aparılırdı. İndi də həmin torpaqlarda bu prosesi həyata keçirmək mümkündür.

Beləliklə, ölkədə heyvandarlığın əsaslı inkişafını təmin etməklə, həm bu sahənin yüksəlişinə, həm də torpaqlardan səmərəli istifadəyə nail olmaq mümkündür. Bu isə bir çox sahələrə müsbət təsir göstərə bilər. Həm də kənd yerlərində işsizliyin və kənddən şəhərə axının qarşısının alınmasına kömək edər./"Yeni Çağ"